Tagi: symbolika

Udekorowana choinka wydaje się nam tradycyjną, nieodłączną częścią świąt Bożego Narodzenia. Tymczasem w Polsce ma ona stosunkowo krótką historię. Zwyczaj ubierania choinki na Święta Bożego Narodzenia przywędrował do nas z Niemiec dopiero na początku XIX wieku.

Historia świątecznej choinki

Udekorowana choinka czyli drzewko iglaste: świerk, jodła lub sosna jako drzewko bożonarodzeniowe pojawiło się w XVI wieku. Wcześniej prawdopodobnie występowało jako rajskie „drzewo poznania dobra i zła” w misteriach o Adamie i Ewie, wystawianych w wigilię Bożego Narodzenia. Tradycja choinek narodziła się w Alzacji. Wystawiano tam drzewka i ubierano je ozdobami z papieru i jabłkami, nawiązującymi do rajskiego drzewa. Wielkim zwolennikiem tego zwyczaju był Marcin Luter. Choinki szybko stały się popularne w protestanckich Niemczech. Początkowo wieszano je pod sufitem, czubkiem do dołu. Następnie tradycja objęła m.in. Francję i Anglię.

Do Polski przywędrowała wraz z zaborem pruskim. Zachęcali do tego stacjonujący na naszych terenach żołnierze oraz urzędnicy. W tamtych czasach największą popularność choinka zyskała wśród arystokracji, a dopiero późnej przyjęła się wśród pozostałej ludności. Na wsi choinki pojawiły się dopiero w okresie międzywojennym. Co ciekawe zwyczaj dekorowania drzewka początkowo traktowany był przez kościół jako pogański i mocno krytykowany.

Symbolika drzewka i ozdób choinkowych

Drzewo, zwłaszcza iglaste, jest uważane za symbol życia i odradzania się, trwania i płodności. Symbolika ozdób choinkowych ma swe korzenie w tradycji ludowej:

• Gwiazda Betlejemska, którą umieszczano na szczycie drzewka miała pomagać w powrotach do domu z dalekich stron.
• Oświetlenie choinki broniło dostępu złym mocom, a także miało odwrócić nieżyczliwe spojrzenia ludzi
• Jabłka zawieszane na gałązkach symbolizowały biblijny owoc, którym kuszeni byli przez Szatana Adam i Ewa. Później zastąpiono je małymi rajskimi jabłuszkami. Miały zapewniać zdrowie i urodę.
• Orzechy zawijane w sreberka nieść miały dobrobyt i siłę.
• Papierowe łańcuchy przypominały o zniewoleniu grzechem. Zaś w ludowej tradycji niektórych regionów Polski uważano, że łańcuchy wzmacniają rodzinne więzi oraz chronią dom przed kłopotami.
• Dzwonki oznaczają dobre nowiny i radosne wydarzenia.
• Anioły mają opiekować się domem.
• Jemioła sprowadza do domu szczęście i bogactwo oraz sprzyja zakochanym.

Zwyczaj przyozdabiania drzewka szczególnie upodobali sobie mieszkańcy południa Polski. Górale mieli swoją, odrębną koncepcję, którą nazywali "jutka". W góralskiej tradycji drzewko wieszało się do góry nogami i przyozdabiało różnego rodzaju słodyczami i suszonymi owocami. Słodkie łakocie wieszano specjalnie nad płonącymi świeczkami, aby te mogły spadać na ziemię i być zjadane przez domowników.

Jak zmieniła się tradycja dekorowania choinki?

Tradycja ubierania choinki ewoluowała z czasem. Na samym początku do przyozdabiania choinek używano różnego rodzaju owoców, orzechów, słodyczy oraz innych przedmiotów codziennego użytku. Nadawano tym przedmiotom różne znaczenie religijne, jak i pogańskie. Obecnie ozdoby do przystrajania drzewka są coraz bardziej wymyślne. Zmieniła się także sama tradycja ozdabiania.

Wcześniej ubierano choinkę obowiązkowo w wigilię, obecnie większość z nas robi to dużo wcześniej. Chodzi oczywiście o tradycję w Polsce, bo na przykład we Włoszech choinkę ubiera się już 8 grudnia ze względu na święto Niepokalanego poczęcia Najświętszej Maryi Panny.

Prezenty

W wigilijny wieczór pod choinką znajdują się prezenty, przyniesione, w zależności od regionu, przez Aniołka, Dzieciątko, Gwiazdkę, Gwiazdora lub Świętego Mikołaja. Jest to tradycja rzadko spotykana w innych krajach, gdzie, jeśli w ogóle jest taki zwyczaj, prezenty ofiarowuje się w Boże Narodzenie.