Przeskocz do treści

Strona główna » zdrowie człowieka

Gwiazda betlejemska idealnie wpasowała się w zimowy klimat Europy. Ze względu na piękne, intensywnie czerwone kwiaty jest nieodłączną świąteczną dekoracją. Dlaczego gwiazda betlejemska kwitnie zimą, w tak nietypowej na kwitnienie porze ?

Pochodzenie

Ojczyzną gwiazdy betlejemskiej są górzyste tereny Meksyku, Gwatemali i Kolumbii. Znana jest tam pod nazwą płomienny kwiat. Inne nazwy gwiazdy betlejemskiej to wilczomlecz nadobny, wilczomlecz piękny i poinsecja nadobna,  (Euphorbia pulcherrima Willd. ex Klotzsch). Jest krzewem z rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae) i w warunkach naturalnych osiąga wysokość nawet do 5 metrów. Roślinę odkrył w latach 20. XIX Joel Roberts Poinsett. Został on w 1825 pierwszym ambasadorem Stanów Zjednoczonych w Meksyku. W 1828 roku w pobliżu Taxco de Alarcón znalazł ten gatunek wilczomlecza i jako pierwszy przywiózł go do USA. Nazwę zwyczajową upamiętniającą amerykańskiego dyplomatę i botanika-amatora (ang. ‘poinsettia’) nadał gatunkowi amerykański ogrodnik William H. Prescott. Wyhodowanie odmian dobrze znoszących podcinanie kwiatów i warunki panujące w mieszkaniach strefy umiarkowanej spowodowało szybką popularyzację gwiazdy betlejemskiej. Pod względem gospodarczym jest najważniejszą rośliną doniczkową na świecie.

Wygląd i kwitnienie

W naturalnych warunkach kwiaty (podsadki) gwiazdy betlejemskiej są czerwone. Podsadki to dokładnie kolorowe liście, które otaczają małe, zielone, bezzapachowe kwiaty. Szczytowe podsadki wybarwiają się na czerwono i kontrastują z zielonymi liśćmi, z góry wyglądają jak gwiazda. W wielu odmianach uprawowych można spotkać białe, różowe lub kremowe kwiaty gwiazdy betlejemskiej. Po przekwitnieniu podsadki blakną, tracą kolor, nabierają zieloną barwę.

W naszych warunkach klimatycznych gwiazda betlejemska kwitnie zimą: od późnej jesieni do końca zimy (niekiedy nawet do początku wiosny). Dzieje się tak dlatego, że poinsecja roślina krótkiego dnia. Oznacza to, że do swojego naturalnie pięknego rozkwitu i braku przebarwień potrzebuje długiego okresu zaciemnienia. Dni w zimie są krótkie, dlatego zwykle roślina nie potrzebuje większej uwagi, ale jeśli to konieczne można zakrywać kwiat pudłem lub materiałem na co najmniej 12 – 16 godzin dziennie.

Znaczenie

W Meksyku i Gwatemali uznawano poinsecję za roślinę leczniczą. Soku mlecznego z tej rośliny używano jako kremu do golenia, w Gwatemali także jako lekarstwa na bóle zębów i środek wymiotny. W kraju tym okłady z liści stosowano do złagodzenia bóli, a z podsadek uzyskiwano też w wiekach XIII do XVI czerwony barwnik.

Odwar z podsadek i kwiatów uznawano za substancję zwiększająca laktację. Natomiast liście mogą być stosowane jako okład oraz w celu wywołania wymiotów i wypróżnienia. Przypisuje się im też działanie aborcyjne. Sok mleczny używany jest do leczenia różnego rodzaju wyprysków i zmian skórnych. Na miejsca swędzące z powodu ukąszeń zwierząt nakłada się tłuczone liście. Odwar z kwiatów stosowano w leczeniu stanów zapalnych gardła i przy kaszlu.

Badania naukowe potwierdziły własności bakteriobójcze wyciągu z gwiazdy betlejemskiej. 

Łączymy naukę z zabawą!

Na zajęciach naukowych dla dzieci przekazujemy więcej przystępnych ciekawostek! Prowadzimy wyjątkowe eksperymenty, angażujemy do odkrywania świata i szukania rozwiązań. Zapraszamy do współpracy!

Strona główna » zdrowie człowieka

Ostatnio kojarzy nam się głównie z zabawą halloweenową, ale czy znacie wszystkie zalety dyni? Jest smaczna, odżywcza ma własności lecznicze, ale jest też uważana za afrodyzjak.

Niezwykła różnorodność form

Dynia należy do rodziny dyniowatych razem z m.in.: arbuzami, melonami czy ogórkami. Rodzaj Dynia (Cucurbita L.) obejmuje aż ponad 20 gatunków, z czego w Polsce występują trzy: dynia olbrzymia (Cucurbita maxima Duchesne), dynia piżmowa (Cucurbita moschata Duchesne) i dynia zwyczajna (Cucurbita pepo L.). Ta najchętniej uprawiana o żółto-pomarańczowym miąższu, bogata w drogocenne pestki to odmiana dyni olbrzymiej. Jej owoce mogą ważyć nawet powyżej 50 kg. Natomiast najcięższa dynia w Polsce ważyła 870 kg! Rzadko kto wie, że cukinia i kabaczek to także dynie, a dokładnie botaniczne odmiany dyni zwyczajnej.

Skąd się wzięła dynia?

Dynia pochodzi z Ameryki Środkowej. W Polsce popularnie zwana była banią, a w Wielkopolsce - korbolem. Historia dyni sięga czasów starożytnych. Słynny wódz, polityk i wielki smakosz Lukullus (117–56 r. p.n.e.) podawał na swoich ucztach dynię smażoną w miodzie. Uczeni greccy podawali natomiast świeżo utartą dynię zalaną winem jako środek przeciw zaparciom.

W XV w. dynia przypłynęła na statkach Kolumba. Odnotował on w swoim pamiętniku dzień, w którym po raz pierwszy ujrzał to niezwykłe olbrzymie warzywo. Początkowo Europejczycy traktowali dynię jako egzotyczną ciekawostkę. Jednak już 100 lat później uprawiano ją w niemal wszystkich krajach naszego kontynentu. W Polsce szybko rozpoznano zalety dyni i zdobyła sobie dużą popularność. Pożywne i smaczne potrawy z dyni pojawiały się zarówno na stołach pańskich, jak i chłopskich. Furorę zrobiły nasiona dodające, jak wierzono, wigoru w łóżku. Wierzenia te okazały się w pełni uzasadnione. Naukowcy odkryli, że pestki dyni zawierają tokoferol znany jako witamina płodności. Wpływa na popęd seksualny i ma działanie afrodyzjakalne.

Wartości odżywcze dyni

Miąższ dyni jest niezwykle odżywczy. Szczególnie cenna jest dynia o pomarańczowym miąższu. Im kolor miąższu intensywniejszy, tym więcej w nim witamin: A, B1, B2, C, PP. Ponadto obfituje on w składniki mineralne, zwłaszcza fosfor, żelazo, wapń, potas i magnez oraz mnóstwo beta-karotenu. Miąższ dyni jest również bogaty w białko, ale niskokaloryczny. Zawiera także pektyny i kwasy organiczne. Dodatkowo dzięki dużej zawartości celulozy pomaga w kuracjach odchudzających.

Właściwości lecznicze dyni

Gotowana lub surowa dynia pomaga w nieżytach przewodu pokarmowego, przy uporczywych zaparciach, chorobach krążenia z towarzyszącymi im obrzękami i schorzeniach wątroby. Dynia jest zalecana jako środek ogólnie odkwaszający, moczopędny, żółciopędny. Podaje się ją rekonwalescentom, pomaga bowiem odzyskać siły po ciężkiej chorobie. Mieszkańcy Tybetu stosują dynię w żywieniu dietetycznym chorych na wątrobę, nerki i serce, a także na zapalenie żołądka, nadkwasotę, owrzodzenie żołądka i dwunastnicy. Dynie wzmacniają także system immunologiczny.

Pestki dyni

Pestki dyni to najbardziej przystępne źródło organicznego, łatwo przyswajalnego, cynku. Kilogram pestek dyni zawiera 130-202 mg cynku. Niedobór cynku powoduje mnóstwo dolegliwości związanych m.in. z prostatą. Cynk jest też potrzebny włosom i paznokciom. Dzięki niemu wszelkie rany i ranki goją się szybko. Ze względu na znaczącą zawartość cynku nasiona dyni stosuje się w leczeniu chorób skóry, takich jak trądzik, opryszczka, a także przy wrzodach żołądka.

Pestki dyni składają się w 30-40% z oleju, który zawiera bardzo dużo fitosteroli i nienasyconych kwasów tłuszczowych. Hamują one odkładanie się w tkankach złogów cholesterolu i obniżają poziom „złego” cholesterolu (LDL) zapobiegając miażdżycy. Ponadto znajdują się w nich lekkostrawne białka, mikroelementy, selen, magnez, cynk, miedź i mangan. Stosuje się je od bardzo dawna w leczeniu stanów zapalnych nerek i pęcherza moczowego. Olej z pestek dyni tłoczony jest na zimno, dzięki czemu nienasycone kwasy tłuszczowe nie ulegają rozkładowi, a olej zachowuje wszystkie właściwości odżywcze. Dzięki dużej zawartości kukurbitacynów działających przeciwpasożytniczo nieprzesuszone świeże pestki stosowane są przeciwko robaczycy i tasiemcom.

Zastosowanie dyni w kosmetyce

Liczne zalety dyni i jej własności znalazły zastosowanie w kosmetyce. Zarówno miąższ jak i olej z pestek może być stosowany jako kosmetyk przy każdym typie skóry, ale szczególnie polecany jest dla skóry suchej, łuszczącej się, pękającej, dojrzałej. Olej z pestek dyni można używać przeciw rozstępom, jako dodatek w olejkach do masażu, kremów i peelingów. Wykazuje właściwości nawilżające, natłuszczające i wygładzające, a dzięki dużej zawartości potasu działa oczyszczająco i rozjaśniająco. Natomiast zawarte w miąższu witaminy A i E, pomagają utrzymać odpowiednie nawodnienie skóry, zwalczają wolne rodniki i opóźniają proces starzenia. Miąższ dyniowy ma również silne działanie w procesie oczyszczania tłustej skóry z niedoskonałościami, skłonnej do wyprysków i alergii.

Zapraszamy do współpracy!

Proponujemy autorski program zajęć dla dzieci w przedszkolach i szkołach podstawowych, podczas których popularyzujemy naukę przez zabawę i rozbudzamy ciekawość świata oraz chęć do nauki przez całe życie.

Organizujemy także niezapomniane urodziny dla dzieci, pełne eksperymentów i zabaw naukowych.

Strona główna » zdrowie człowieka

Skóra ciemnieje od słońca, a włosy jaśnieją - dlaczego tak się dzieje? Uważamy opaleniznę za przejaw zdrowia, jednak w rzeczywistości ciemnienie skóry jest reakcją obronną naszego organizmu na nadmiar promieniowania ultrafioletowego. Odpowiedzialna za to zjawisko jest melanina - naturalny pigment, który powstaje w skórze w procesie melanogenezy. Od ilości melaniny zależy kolor naszej skóry, włosów, a także tęczówki oka.

Melanina, melanocyty i melanosomy

Naskórek składa się z pięciu warstw, najbardziej zewnętrzna to rogowa, a następnie jasna, ziarnista, kolczysta i podstawna. U osób o jasnej karnacji melanina występuje tylko w warstwie podstawnej czyli najgłębiej położonej graniczącej ze skórą właściwą, natomiast osoby o ciemnej karnacji mają melaninę we wszystkich warstwach naskórka, stąd też ciemniejszy kolor ich skóry.

Melanina powstaje w specjalnych komórkach zwanych melanocytami, które znajdują się w podstawnej warstwie naskórka. Melanina gromadzi się w melanocytach, w specjalnych „zbiorniczkach” zwanych melanosomami. Następnie jest ona przekazywana do otaczających melanosomy komórek naskórka. Pod wpływem jednego z bodźców, tj.: skłonności genetyczne, hormony lub czynniki zewnętrzne, w tym także promienie UV – melanosomy pękają i barwnik uwalnia się do komórki. Melanina zawsze gromadzi się w komórkach między jądrem komórkowym (gdzie znajduje się nasz materiał genetyczny – DNA) a powierzchnią komórki zwróconą do światła. W ten sposób chroni DNA przed uszkodzeniami powodowanymi przez promieniowanie ultrafioletowe. Tak więc, komórki barwnikowe wyrzucają melaninę po to, by stworzyć blokadę dla tych promieni i uniknąć poparzeń skóry.

Jak powstaje opalenizna?

Skóra ciemnieje od słońca dwuetapowo:

  • Najszybciej zauważalne, lekkie ciemnienie skóry jest wynikiem działania promieni UVA. To właśnie pod ich wpływem melanina jest uwalniana do komórek naskórka.
  • Opalenizna pod wpływem działania promieni UVB pojawia się z opóźnieniem – po ok. 3 dniach. Dzieje się tak, ponieważ promienie UVB wpływają na powstawanie nowych komórek produkujących melaninę – melanocytów a to zabiera trochę czasu. Nowe dawki melaniny są następnie przekazywane do komórek naskórka, dając efekt przyciemnienia skóry.

Promienie UVB prawdopodobnie powodują także uwolnienie pewnych czynników hormonalnych, które krążąc w organizmie prowadzą do namnażania się melanocytów, nie tylko w miejscach wystawionych na działanie słońca. To dlatego czerniak – złośliwy rak skóry, może także pojawić się w miejscach chronionych przed słońcem.

Dlaczego opalenizna blednie?

W wyniku procesu odnowy komórkowej, komórki z melaniną stopniowo wędrują na powierzchnię naskórka, wypychane przez powstające grupy „młodszych” komórek. Gdy dotrą one do zewnętrznej warstwy naskórka – rogowej, obumierają. Następnie ulegają one stopniowemu i niewidocznemu dla oka procesowi złuszczania. W wyniku tego procesu cząsteczki melaniny usuwane są wraz z martwymi komórkami naskórka. Dlatego też z czasem opalenizna blednie.

Dlaczego włosy jaśnieją pod wpływem słońca

Melanina zawarta we włosach także je trochę chroni. Ponieważ włosy ciemne zawierają więcej barwnika, są lepiej chronione niż jasne. Najbardziej narażone na promieniowanie UV są włosy siwe i rozjaśnione. Melanocyty występują jednakże tylko w obrębie cebulki włosa. Jeżeli na włos przez dłuższy czas świeci Słońce, a w konsekwencji promienie docierają do melanocytów, to ich ziarnistości z melaniną przesuwają się nieco wyżej w komórce tak, aby osłonić jądro komórki przed negatywnym działaniem ultrafioletu. Natomiast melanina zgromadzona we włosach pod wpływem takiego promieniowania traci kolor, łuski włosa otwierają się a włosy stają się jaśniejsze. Ponieważ włosy są martwe i nie zawierają melanocytów, nie mają własności regeneracyjnych. Odbarwienie barwnika zawartego we włosach jest trwałe. Jest to proces analogiczny do odbarwiania się m.in. farb.

Skutecznie łączymy naukę z zabawą!

Na autorskich zajęciach dodatkowych dla dzieci ze szkół podstawowych oraz przedszkoli, w ciekawy i atrakcyjny sposób rozwijamy tematy realizowane w ramach standardowego programu nauczania.

Strona główna » zdrowie człowieka

Dlaczego truskawka jest taka niesamowita? Ma wiele nazw zwyczajowych: poziomka ananasowa, poziomka wielkoowocowa, ale tak naprawdę nazywa się Poziomka truskawka (Fragaria ×ananassa Duchesne). Jest mieszańcem dwóch gatunków poziomki z rodziny różowatych (Rosaceae Juss.). Mieszaniec ten został uzyskany w Europie przez skrzyżowanie pochodzącej z Ameryki Północnej poziomki wirginijskiej (F. virginiana Mill.) z chilijską (F. chiloensis (L.) Mill.), które zaszło przypadkiem na początku XVIII wieku. Jako pierwszy opisał ją Antoine Nicolas Duchesne.

Biologia i genetyka truskawki

Smaczny i pachnący owoc truskawki tak naprawdę owocem nie jest. Owocami właściwymi są liczne, drobne orzeszki
(wieloorzeszkowiec) zawiązujące się na jego powierzchni. Taki typ owocu to owoc zbiorowy nazywany w przypadku truskawki jagodą pozorną. Powstaje on z rozrastającego się po zapyleniu dna kwiatowego.

Truskawka jest niesamowita pod względem genetycznym. Jest oktaploidem o liczbie chromosomów 2 n = 8 x = 56 i przybliżonej wielkości genomu 1C = 708-720 Mb. Oba gatunki (Fragaria virginiana i Fragaria chiloensis), z których powstała w wyniku naturalnej hybrydyzacji w wieku XVIII także były oktaploidami. Szczegółowa analiza genomu doprowadziła do wniosku, że genom pochodzi od trzech dzikich gatunków diploidalnych. Cztery z subgenomów pochodzą od diploidalnego osobnika F. vesca, dwa od diploidalnego osobnika F. iinumae oraz kolejne dwa od nieznanego przodka spokrewnionego z F. iinumae

Truskawka jest niesamowita ze względu na własności odżywcze

Truskawki posiadają więcej witaminy C niż cytryny czy grejpfruity. Zawarta w nich witamina PP reguluje m.in. dotlenienie krwi. W owocach tych znajduje się bogactwo soli organicznych, poprawiających przemianę materii i pektyn, oczyszczających jelita z resztek pokarmu i korzystnie wpływających na florę bakteryjną.

Zawarte w truskawkach wapń i fosfor wzmacniają kości i zęby, poprawiają pracę mięśni, a w połączeniu z magnezem  – odkwaszają organizm. Co więcej, poprzez spalanie tłuszczów owoce te posiadają właściwości odtruwające i oczyszczające. Dzieje się tak za sprawą bromeliny, enzymu odpowiadającego za rozkład białka. Poleca się więc truskawki osobom, które mają kłopoty z trawieniem białek lub które borykają się nadprogramowymi kilogramami.

Ze względu na wysoką zawartość żelaza, truskawki są również ważnym składnikiem kobiecej diety. Chronią przed anemią, wzmacniają organizm, wpływają odświeżająco na cerę i włosy. Są wielkim sprzymierzeńcem w walce z chorobami reumatycznymi i artretycznymi, a także obniżą kwasowość moczu i z tego powodu poleca się je przy schorzeniach wątroby, nerek, kamieniach moczowych i żółciowych oraz przy podagrze.

Truskawki, cebula i czosnek posiadają w swoim składzie wyjątkowo cenny składnik  – fitocydy. Są to związki o właściwościach bakteriobójczych, bardzo istotne np. podczas leczenia stanów zapalnych jamy ustnej. Truskawki zawierają również kwas elagowy, który neutralizuje substancje rakotwórcze. Są na liście tych naturalnych owoców, które najlepiej wspomagają profilaktykę nowotworową.

Truskawki zawierają brom, który w doskonały sposób ułatwia zasypianie. Dlatego tym, którzy cierpią na bezsenność, dobrze zrobi niewielka porcja truskawek przed snem.

Okazuje się, że truskawki wybielają zęby! Można bezpośrednio myć nimi zęby (oczywiście nie zapominając o zwykłej paście) lub robić płukanki. Mówi się, że oprócz właściwości wybielających, truskawki wspaniale czyszczą zęby, a ich częste spożywanie zapobiega osadzaniu się kamienia.

Zdarzają się osoby uczulone na truskawki. Objawami alergii pokarmowej najczęściej są różnego rodzaju pokrzywki, a także bolesne biegunki. Truskawek nie powinny jadać osoby ze stwierdzoną nadwrażliwością na salicylany, ponieważ owoce te zwierają duże ich ilości.

Ciekawostki o truskawkach

Od wieków uważano, że truskawki to najlepszy afrodyzjak. Ze względu na swój czerwony kolor i kształt przypominający serce, stały się symbolem Wenus, greckiej bogini miłości. We Francji istniała tradycja przyrządzania zupy truskawkowej dla nowożeńców. Do dziś niektórzy uważają, że jeśli ktoś przepołowi truskawkę i podzieli się nią ze swym wybrankiem lub wybranką, wkrótce te dwie osoby połączy gorące uczucie!

We Francji truskawki nazywa się „fraise”, a we Włoszech „fragola”. Nazwy te mają prawdopodobnie ścisły związek ze smakiem truskawek i skojarzeniami, jakie wywołują. Przypuszcza się, że w Polsce nazwa „truskawka” pochodzi od wyrazu dźwiękonaśladowczego „trusk”, który słychać podczas obłamywania liści i pędów truskawek.

Największym dostawcą truskawek na świecie są Chiny. Polska jest na drugim miejscu!

Wyjątkowe atrakcje dla dzieci

Organizuje naukowe urodziny dla dzieci oraz zajęcia dodatkowe w szkołach podstawowych i przedszkolach. Uczymy dzieci przez zabawę i rozbudzamy ciekawość świata.

1

Strona główna » zdrowie człowieka

Dlaczego drzewa w mieście są na wagę złota? Posadzone w odpowiedniej odległości od latarni ulicznych, od samej skrajni ulicy, od infrastruktury technicznej i od siebie nawzajem stanowią niezwykle wartościowy i bezpieczny element krajobrazu miasta.

Drzewa produkują niezbędny do życia tlen

Najważniejszą funkcją drzew, mającą bezpośredni wpływ na nasze życie, ale też na życie na całej planecie, jest produkcja tlenu i pochłanianie dwutlenku węgla. Stuletni buk pochłania rocznie ok. 4800 kg CO2 i produkuje 3500 kg tlenu, który starcza dla 10 osób na rok. Taką samą produktywnością będzie się charakteryzować 1700 drzewek 10-letnich, zajmujących 265 razy większą powierzchnię niż dojrzały buk.

Drzewa zmniejszają zanieczyszczenie powietrza

Dodatkowo drzewa neutralizują zanieczyszczenia powietrza – mniejsze cząsteczki pochłaniają, większe osiadają na liściach i gałęziach. Dzięki temu potrafią ograniczyć zapylenie powietrza nawet do 75%. Poza tym zmniejszają zanieczyszczenie tlenkiem węgla, tlenkami azotu, ozonu i szczególnie niebezpiecznymi wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi. Za te substancje odpowiadają samochody i tzw. niska emisja, czyli palenie w piecach węglem, koksem, czy śmieciami. Im bliżej drogi znajdują się drzewa, tym ich możliwości oczyszczające większe – nawet do 9 razy większe w porównaniu do drzew oddalonych od ulic.

W cieniu drzewa temperatura powietrza jest znacznie niższa

Drzewa mają również właściwości regulacyjne – obniżają temperaturę powietrza od 3 do nawet 10 st. C poprzez proces transpiracji, czyli odparowywania wody. W ciągu doby drzewa potrafią oddać od 200 do 400 litrów wody. To dlatego temperatura powietrza w parkach jest zawsze odczuwalnie niższa. Zupełnie inaczej oddziaływają powierzchnie asfaltowe i betonowe. Nagrzewają się one szybko i potrafią podnieść temperaturę powietrza w miastach o 2 do 4 st. C. Cień drzew wydłuża również trwałość chodników i dróg. Trwałość asfaltu dzięki cieniowi przedłuża się z 7-10 lat do 20-25. Wiąże się to ze zmniejszonym nagrzewaniem powierzchni w ciągu dnia i wychładzaniem jej w nocy (zjawisko erozji wietrznej).

Drzewa absorbują wodę

Drzewa również pochłaniają wodę – przez liście i korzenie. Około 30% opadów nigdy nie spada na ziemię, bo zatrzymywane są na liściach i gałęziach oraz pniu drzewa. Kolejne do 30% opadów absorbują korzenie. To dlatego drzewa mają niebagatelne znaczenie w ochronie przed podtopieniami w czasie ulewnych deszczy.

Czy ta długa lista zalet wystarcza aby przekonać wszystkich dlaczego drzewa w mieście są na wagę złota?

Naukowe przyjęcia dla dzieci!

Szukasz pomysłu na urodziny dla dziecka? Zapraszamy do współpracy!

Organizujemy wyjątkowe przyjęcia, pełne fascynujących eksperymentów naukowych. Angażujemy dzieci do nauki przez zabawę!