Skóra ciemnieje od słońca, a włosy jaśnieją - dlaczego tak się dzieje? Uważamy opaleniznę za przejaw zdrowia, jednak w rzeczywistości ciemnienie skóry jest reakcją obronną naszego organizmu na nadmiar promieniowania ultrafioletowego. Odpowiedzialna za to zjawisko jest melanina - naturalny pigment, który powstaje w skórze w procesie melanogenezy. Od ilości melaniny zależy kolor naszej skóry, włosów, a także tęczówki oka.
Melanina, melanocyty i melanosomy
Naskórek składa się z pięciu warstw, najbardziej zewnętrzna to rogowa, a następnie jasna, ziarnista, kolczysta i podstawna. U osób o jasnej karnacji melanina występuje tylko w warstwie podstawnej czyli najgłębiej położonej graniczącej ze skórą właściwą, natomiast osoby o ciemnej karnacji mają melaninę we wszystkich warstwach naskórka, stąd też ciemniejszy kolor ich skóry.
Melanina powstaje w specjalnych komórkach zwanych melanocytami, które znajdują się w podstawnej warstwie naskórka. Melanina gromadzi się w melanocytach, w specjalnych „zbiorniczkach” zwanych melanosomami. Następnie jest ona przekazywana do otaczających melanosomy komórek naskórka. Pod wpływem jednego z bodźców, tj.: skłonności genetyczne, hormony lub czynniki zewnętrzne, w tym także promienie UV – melanosomy pękają i barwnik uwalnia się do komórki. Melanina zawsze gromadzi się w komórkach między jądrem komórkowym (gdzie znajduje się nasz materiał genetyczny – DNA) a powierzchnią komórki zwróconą do światła. W ten sposób chroni DNA przed uszkodzeniami powodowanymi przez promieniowanie ultrafioletowe. Tak więc, komórki barwnikowe wyrzucają melaninę po to, by stworzyć blokadę dla tych promieni i uniknąć poparzeń skóry.
Jak powstaje opalenizna?
Skóra ciemnieje od słońca dwuetapowo:
- Najszybciej zauważalne, lekkie ciemnienie skóry jest wynikiem działania promieni UVA. To właśnie pod ich wpływem melanina jest uwalniana do komórek naskórka.
- Opalenizna pod wpływem działania promieni UVB pojawia się z opóźnieniem – po ok. 3 dniach. Dzieje się tak, ponieważ promienie UVB wpływają na powstawanie nowych komórek produkujących melaninę – melanocytów a to zabiera trochę czasu. Nowe dawki melaniny są następnie przekazywane do komórek naskórka, dając efekt przyciemnienia skóry.
Promienie UVB prawdopodobnie powodują także uwolnienie pewnych czynników hormonalnych, które krążąc w organizmie prowadzą do namnażania się melanocytów, nie tylko w miejscach wystawionych na działanie słońca. To dlatego czerniak – złośliwy rak skóry, może także pojawić się w miejscach chronionych przed słońcem.
Dlaczego opalenizna blednie?
W wyniku procesu odnowy komórkowej, komórki z melaniną stopniowo wędrują na powierzchnię naskórka, wypychane przez powstające grupy „młodszych” komórek. Gdy dotrą one do zewnętrznej warstwy naskórka – rogowej, obumierają. Następnie ulegają one stopniowemu i niewidocznemu dla oka procesowi złuszczania. W wyniku tego procesu cząsteczki melaniny usuwane są wraz z martwymi komórkami naskórka. Dlatego też z czasem opalenizna blednie.
Dlaczego włosy jaśnieją pod wpływem słońca
Melanina zawarta we włosach także je trochę chroni. Ponieważ włosy ciemne zawierają więcej barwnika, są lepiej chronione niż jasne. Najbardziej narażone na promieniowanie UV są włosy siwe i rozjaśnione. Melanocyty występują jednakże tylko w obrębie cebulki włosa. Jeżeli na włos przez dłuższy czas świeci Słońce, a w konsekwencji promienie docierają do melanocytów, to ich ziarnistości z melaniną przesuwają się nieco wyżej w komórce tak, aby osłonić jądro komórki przed negatywnym działaniem ultrafioletu. Natomiast melanina zgromadzona we włosach pod wpływem takiego promieniowania traci kolor, łuski włosa otwierają się a włosy stają się jaśniejsze. Ponieważ włosy są martwe i nie zawierają melanocytów, nie mają własności regeneracyjnych. Odbarwienie barwnika zawartego we włosach jest trwałe. Jest to proces analogiczny do odbarwiania się m.in. farb.
Skutecznie łączymy naukę z zabawą!
Na autorskich zajęciach dodatkowych dla dzieci ze szkół podstawowych oraz przedszkoli, w ciekawy i atrakcyjny sposób rozwijamy tematy realizowane w ramach standardowego programu nauczania.
