Na przełomie września i października w Polsce bardzo często utrzymuje się wyż, który przynosi ciepłą temperaturę i ładną pogodę. Dobrą pogodę zawdzięczamy w tym czasie ciepłemu oceanowi, który nagrzał się w okresie lata. Wtedy właśnie na łąkach, polach i w lasach zaczynają pojawiać się cieniutkie, złociste niteczki - "babie lato".
Złociste niteczki to unosząca się w powietrzu nić przędna pająków. Nić wytwarzana jest przez niektóre młode, bardzo lekkie pająki, których waga waha się pomiędzy 0,2 a 1 miligrama. "Babie lato" służy pająkom do przemieszczania się na znaczące odległości w celu znalezienia nowego miejsca bytowania. Młode pająki trzymając się nitki unoszą się dzięki prądom ciepłego powietrza nawet przez kilkaset kilometrów!
Budowa nici babiego lata
W odpowiednich warunkach atmosferycznych pająki rozpoczynają budowę nici, służących do przelotu. Zwykle zwierzęta wybierają wierzchołki wysokich roślin – traw, krzewów lub drzew, czyli miejsca, gdzie siła wiatru jest stosunkowo duża. Pająki prostują odnóża, unoszą do góry odwłok i wytwarzają nić (często jest to wręcz „wystrzał” krzepnącej w atmosferze cieczy, zamieniającej się natychmiast w pajęczynę). Niektóre zwierzęta tworzą w tym okresie całą sieć nici. Kiedy staje się ona odpowiednio długa, że tak aby unieść pająka, proces tworzenia nici ustaje.
Długość powstającej przędzy jest uzależniona od siły wiejącego wiatru oraz masy unoszonego pająka. Kontrolują ją specjalne zastawki znajdujące się w brodawkach przędnych. Nici w wielu miejscach mają przewężenia, w których są bardziej podatne na zerwanie. Istnieją również gatunki pająków, mocujące utworzoną nić najpierw do rośliny a następnie wydłużające ją do momentu zerwania przez siłę wiatru.
Podróż na nici babiego lata
Najlepsze warunki do lotu to temperatura powietrza ok. 25 st. C oraz wilgotność na poziomie 30-40 procent i siła wiatru do 3m/s. Zbyt duża prędkość wiatru zniechęca pająki do snucia nici, przeznaczonej dla lotu. Wielu badaczy twierdzi, że pająki są w stanie decydować o miejscu lądowania.
Podczas lotu za pomocą pajęczyny zwierzęta są w stanie unieść się na wysokość ponad 2 km i pokonać odległości nawet do 5000 km! Takie powietrzne podróże mogą trwać nawet do 25 dni. Pająki w tym czasie nie pobierają pokarmu. Znaczne wysuszenie organizmu i niska temperatura stanowią spore utrudnienie dla małych podróżników.
Po odbytym locie pająki po prostu zwijają pajęczynę i opadają na podłoże. Następnie zaczynają poszukiwania miejsca na zimowe schronienie, np. szczeliny w płatach kory drzew, w stertach liści, kamieni lub patyków itp. W warunkach naszej strefy klimatycznej większość lotów odbywa się wczesną jesienią lub w końcu lata. Znane są jednak mniej często spotykane przypadki odbywania lotów w innej porze roku.
Jesienne podróże na niciach „babiego lata” odbywają osobniki należące do rodzin Thomisidae (ukośnikowate, czyli bokochody), Linyphiidae (osnuwikowate), Philodromidae (ślizgunowate), Anereidae (krzyżakowate), Tetragnathidae (kwadratnikowate) oraz Theridiidae (omatnikowate).
Spotykane czasem w kraju osobniki należące do gatunków właściwych bardzo odległym krainom mogły przylecieć do nas na "babim lecie".
Samiec Frontinella communis. By IvanTortuga (Own work) [Public domain], via Wikimedia Commons
Więcej naukowych ciekawostek dla dzieci!
Zapraszamy do współpracy w ramach naszego autorskiego programu zajęć naukowych dla dzieci. Prowadzimy warsztaty i ciekawe eksperymenty, które pobudzają dzieci do nauki i poznawania świata.